U posljednjih nekoliko godina svjedoci smo naglih promjena vremana, sa izuzetno ekstremnim varijacijama, od velike vrućine i visokih temperatura, do oluja, velikih kiša koje dovode do poplave. Takva je oluja pogodila opštinu Priboj u Srbiji, gdje je došlo do značajne štete i apokaliptičnih scena u gradu.
Popodne u Priboju pretvorilo se u pravi meteorološki haos. Nebo se naglo smračilo, a zatim se obrušila bujica kiše praćena olujnim udarima vetra, ostavljajući za sobom pravi potop. Tokom samo nekoliko desetina minuta, voda je prodrla u gradske ulice, pretvarajući ih u brzake koji su nosili sve pred sobom.
View this post on Instagram
„Ne sjećam se da je ikada lila ovakva kiša. Činilo se kao da je neko prosuo nebo na nas. Ulice su nestajale pod vodom, a parking ispred zgrade više je ličio na jezero nego na betonsku površinu. Drveće se lomilo pod naletima vetra kao grančice,” opisuje za RINU jedan stanovnik pogođenog područja.
Razorni pljusak nije poštedeo ni putnu mrežu. Na brojnim lokalnim putevima, posebno onim zemljanim i neasfaltiranim, voda je napravila duboke brazde i rupe, dok su u pojedinim krajevima pokrenuti i manji odroni i klizišta.
„Na mnogim mestima je nemoguće proći – putevi su pod blatom, a neke porodice ne mogu ni da dođu do svojih kuća. Teren je raskvašen, sve je u haosu,” navode očevici.
Reakcija nadležnih službi je u toku – ekipe će biti raspoređene širom opštine kako bi očistile oborena stabla, otklonile prepreke s puteva i procijenile razmjere štete. Predstoje dani čišćenja i sanacije, ali za mnoge mještane – noćas je najvažnije da kiša konačno stane.
View this post on Instagram
Priboj – grad između prošlosti i budućnosti, skriven u zagrljaju planina i istorije
U jugozapadnom dijelu Srbije, tik uz granicu s Bosnom i Hercegovinom i Crnom Gorom, smješten je grad Priboj – tiha, ali izuzetno važna tačka na mapi Balkana. Ovaj grad, iako često zaboravljen u nacionalnim medijima, nosi ogromno istorijsko nasleđe, industrijski duh prošlog vijeka i ogromne potencijale za razvoj u 21. vijeku. Priboj nije samo još jedna tačka uz reku Lim. On je spona između epoha, između naroda i država, između planina i dolina.
Geografski položaj i prirodni ambijent
Priboj se nalazi u dolini reke Lim, omeđen planinama Bić, Lisa i Vardište, na nadmorskoj visini od oko 400 metara. Ova prirodna konfiguracija daje mu specifičnu mikroklimu – zime su oštre, duge i hladne, dok su ljeta umjereno topla, s obiljem zelenila i svežine koju donose šume koje okružuju grad. Lim, koji vijuga kroz grad i dijeli stari i novi Priboj, vijekovima je bio oslonac života – od ribolova, preko transporta, pa sve do industrijskog razvoja.
Zahvaljujući prirodnom bogatstvu i raznolikosti reljefa, područje Priboja je i danas raj za sve ljubitelje prirode, planinarenja, biciklizma, pa čak i raftinga na Limu. Nedaleko od grada nalazi se i termalno izvorište – banja Pribojska, poznata po ljekovitim vodama koje se koriste u terapiji reumatskih i neuroloških oboljenja.
Priboj kroz istoriju – svjedok vremena
Prvi tragovi naseljenosti u okolini Priboja datiraju još iz praistorije, dok su tokom antičkog perioda ovim krajevima vladali Rimljani. Pronađeni su ostaci rimskih puteva, utvrđenja i nadgrobnih spomenika. U srednjem vijeku, područje Priboja bilo je dio Raške oblasti, a zatim se razvijalo pod okriljem srednjovjekovne srpske države.
U blizini se nalazi manastir Davidovica, sagrađen 1281. godine, za koji se vjeruje da ga je podigao kralj Dragutin. Ovaj manastir, iako skromnog izgleda, ima izuzetnu duhovnu i istorijsku vrijednost, te predstavlja jedno od najvažnijih svetilišta ovog kraja.
Dolaskom Osmanlija, Priboj postaje dio Sandžaka, a njegovo stanovništvo se kroz vjekove mijenja – Srbi, Bošnjaci, muslimani, pravoslavci – svi su oni ostavili svoj pečat na ovom prostoru. Priboj postaje trgovačko mjesto, s brojnim karavanima koji su se kretali od Sarajeva i Pljevalja ka Užicu i dalje prema Beogradu.
Industrijski procvat i zlatno doba
Priboj je sredinom 20. vijeka doživio pravi preporod. Sve je počelo osnivanjem FAP-a – Fabrike automobila Priboj 1953. godine. Ova fabrika, koja je proizvodila teretna vozila, autobuse i kamione, postala je simbol ne samo Priboja, već i jugoslovenske industrijske moći. Zahvaljujući FAP-u, Priboj je dobio infrastrukturu, stanogradnju, domove kulture, bioskope, sportske objekte, obrazovne ustanove i savremenu bolnicu.
Tokom zlatnog perioda (od 1960-ih do 1980-ih), Priboj je bio jedan od rijetkih gradova u tadašnjoj SFRJ gdje ste mogli naći stručnjake iz cijele zemlje. FAP je zapošljavao više od 8.000 ljudi, a grad je imao duh otvorene, moderne urbane sredine u malom formatu. Na ulicama Priboja mogli ste čuti razne jezike, vidjeti vozila s tablicama iz svih republika, i osjetiti ponos radničke klase.
Međutim, ratovi 1990-ih, sankcije i ekonomski kolaps su snažno pogodili grad. FAP je pretrpio ogroman pad, broj zaposlenih se višestruko smanjio, a mnoge porodice su bile prisiljene da se isele u potrazi za boljim životom.
Savremeni Priboj – borba za obnovu
Danas, Priboj ponovo pokušava da pronađe svoje mjesto pod suncem. Grad je usmjeren ka razvoju malih i srednjih preduzeća, modernizaciji preostale industrije i turizmu. U okviru industrijske zone, razvijaju se novi pogoni, a FAP, iako daleko od nekadašnje slave, i dalje opstaje i proizvodi specijalizovana vozila, uglavnom za vojsku i državne službe.
Posebno se radi na turističkoj valorizaciji – banja Priboj je obnovljena, manastir Davidovica prima sve više posjetilaca, a Lim se koristi za sportsko-rekreativne aktivnosti. Lokalna zajednica ulaže napore u razvoj seoskog turizma – naročito u okolnim selima kao što su Sastavci, Kratovo i Zabrđe, gdje se još može osjetiti duh autentičnog života na granici tri entiteta.
Multikulturalnost i duh zajedništva
Jedna od najvrednijih osobina Priboja je njegova etnička i vjerska raznolikost. Ovdje zajedno žive Srbi i Bošnjaci, pravoslavci i muslimani. Tokom turbulentnih vremena devedesetih, bilo je tenzija, ali Priboj je izbjegao ozbilnije konflikte, zahvaljujući duboko ukorijenjenom osjećaju komšijskog života i međusobnog poštovanja.
U novije vrijeme, mnoga djeca iz različitih zajednica idu u iste škole, igraju se zajedno, učestvuju u zajedničkim sportskim takmičenjima i kulturnim manifestacijama. Priboj polako postaje primjer suživota i saradnje, gdje prošlost služi kao lekcija, a ne kao prepreka.
Kultura, obrazovanje i sport
Priboj ima Dom kulture sa pozorišnom dvoranom, muzičku školu, brojne kulturno-umjetničke manifestacije, među kojima se izdvaja Lim Fest, kao i tradicionalni Dani Priboja. Grad ima i svoju biblioteku, sportsku halu, stadion i brojne sportske klubove – naročito u košarci, rukometu i atletici.
Obrazovni sistem čine osnovne škole, srednja stručna škola, gimnazija i tehnička škola. Sve više mladih upisuje fakultete u većim gradovima, ali lokalne vlasti rade na stvaranju uslova da se mladi vraćaju i ovdje osnivaju porodice.
Priboj danas – grad u tranziciji
Priboj danas nije ni sjena nekadašnje industrijske sile, ali istovremeno nije ni napušten grad u potpunom zaboravu. To je sredina koja se bori – tiho, ali uporno. Ljudi Priboja su vrijedni, skromni i ponosni. Mnogi od njih su rasuti po svijetu – u Beogradu, Sarajevu, Njemačkoj, Austriji, Švedskoj – ali u srcu i dalje nose rodni grad.
Oni koji ostaju, grade novu priču. Pokreću male firme, ulažu u turizam, organizuju kulturne događaje, čuvaju tradiciju i rade s mladima. Priboj možda nema visoke zgrade ni šoping centre, ali ima ono što je mnogo važnije – dušu. Dušu jednog naroda koji zna šta znači boriti se.
