Poznate su svima netrepeljivosti nacionalne između pojedinih Albanaca i Srba. Naravno svako normalan će osuditi bilo kakve provokacije, bilo kakav nacionalizam, međutim nažalost provokacije i netrepeljivosti su se uvukle izkleda u svaki oblik društva. Pa tako i u Eurosong. Pročitajte u nastavku o čemu je riječ.

Albanija je izborila svoje mjesto u finalu Evrovizije 2025, ali se pažnja publike i medija brzo preusmjerila s muzičkog uspjeha na incident koji se dogodio iza pozornice. Naime, neposredno nakon prolaska u završnicu takmičenja, albanska predstavnica je iskoristila trenutak pred kamerama kako bi rukama oblikovala simbol dvoglavog orla – snažan nacionalni znak koji se nerijetko tumači i kao politička poruka.

Ove godine Albaniju na prestižnom muzičkom takmičenju predstavlja elektro-pop sastav Shkodra Elektronike, koji je svojim nastupom izazvao dosta pažnje i prije samog skandala. Dvojac čine Beatriçe Gjergji i Kolë Laca, a njihova pesma Zjerm – koja u prevodu znači “Plamen” – donosi mješavinu savremenog zvuka i tradicionalnih elemenata, što je osvojilo dio evropske publike.

Ipak, umjesto da se priča isključivo o muzici, reflektori su se brzo usmjerili na potez u bekstejdžu koji je izazvao buru komentara – kako u medijima, tako i na društvenim mrežama. Organizatori takmičenja još se nisu zvanično oglasili povodom ovog gesta, ali kontroverza je već ostavila trag na atmosferi oko albanskog tima.

Šta zapravo poručuje pesma kojom se Albanija predstavlja na Evroviziji?

Numera Zjerm, što u prevodu znači „vatra“, ne donosi samo muzički spektakl, već i snažnu simboliku. U njoj se slavi energija, zajedništvo i unutrašnja snaga naroda – motivi koji se provlače kroz tekst i melodiju. Kombinacijom tradicionalnih zvukova instrumenata poput lahute i çiftelije sa modernim elektronskim bitovima, pesma gradi most između kulturnog nasleđa i savremenog izraza. Taj spoj starog i novog postaje identitetski okvir koji izvođači žele da prenesu na evropsku scenu.

Kontroverze i prije samog finala

Međutim, pažnju publike nisu izazvali samo ritmovi i poruke pesme, već i ponašanje izvođača u medijskim nastupima. Nakon što su Beatriçe Gjergji i Kolë Laca, članovi dua Shkodra Elektronike, u televizijskom gostovanju prstima formirali simbol dvoglavog orla – prepoznatljiv nacionalni znak – usledile su brojne reakcije, naročito u susednim zemljama.

Takav potez, koji su mnogi protumačili kao političku provokaciju, naišao je na osude i doveo do gubitka podrške u pojedinim dijelovima publike, posebno u Srbiji. Iako Zjerm i dalje ostaje pjesma sa izraženim potencijalom, ovaj incident bi mogao uticati na regionalno glasanje i smanjiti šanse da Albanija ostvari snažniji plasman na finalu Evrovizije 2025.

Kao i mnogo puta do sada, pokazalo se da Evrovizija nije samo takmičenje pesama, već i prostor gdje se muzika, identitet i politika često isprepliću – nekad tiho, a nekad uz prasak vatre.

Komentari na društvenim mrežama i forumima počeli su da pristižu jedan za drugim, puni razočaranja i ljutnje. “Ovime su sami sebi zatvorili vrata ka boljem plasmanu, nije bilo ni najmanje potrebe da Srbe provociraju”, glasio je jedan od njih. Drugi korisnik je ogorčeno dodao: “Vi ih ovde veličate i branite, a oni vam se rugaju u lice.” Posebno se isticao stav publike koja je, iako isprva naklonjena pesmi, izgubila simpatije: “Kako da bilo ko od nas navija za Albaniju iskreno i srcem, posle ovakvih poteza? Mnogi nažalost i dalje romantizuju glupost, ali ovde je granica odavno pređena.”

EVROVIZIJA — MUZIČKI SPEKTAKL KOJI NADILAZI GRANICE

UVOD: ŠOU KOJI MIJENJA KONTINENT

Evrovizija, ili kako joj je pun naziv – Eurovision Song Contest – više je od običnog muzičkog takmičenja. To je godišnji spektakl u kojem se prepliću umjetnost, politika, identitet, kič, moda, tradicija i savremeni trendovi. Od skromnih početaka sredinom 20. vijeka, ovaj festival je postao ne samo najdugovječnije međunarodno muzičko takmičenje, već i kulturni fenomen koji prati stotine miliona gledalaca širom svijeta.

Evrovizija nije samo scena, reflektori i mikrofon. Ona je ogledalo Evrope u malom – njene podjele, njene borbe, ali i njena težnja ka zajedništvu kroz univerzalni jezik: muziku.

POČECI: SAN O UJEDINJENOJ EVROPI KROZ MUZIKU

Evrovizija je rođena iz ideje da se ratom razjedinjena Evropa poveže kroz televizijski format koji bi bio zajednički i simbolički snažan. Inspiraciju je pružilo italijansko takmičenje Sanremo, dok je sama ideja došla iz Evropske radiodifuzne unije (EBU), koja je željela da demonstrira tehničku sposobnost prenosivosti televizijskog signala širom kontinenta.

Prvi Eurovision Song Contest održan je u Luganu, Švajcarska, 24. maja 1956. godine. Učestvovalo je samo sedam zemalja, a pobjedu je odnijela domaća takmičarka Lys Assia sa pjesmom Refrain.

EVROVIZIJA KROZ DECENIJE

1960-e: POČETAK POPULARNOSTI

Tokom 1960-ih Evrovizija je polako rasla. Pojavila su se imena koja su kasnije obilježila evropsku pop kulturu. U to doba učešće su uzimale pretežno zapadnoevropske zemlje. Stil je bio konzervativan, s naglaskom na baladama i orkestarskim aranžmanima.

1970-e: POJAVA SUPERZVIJEZDA

Sedamdesete su bile prekretnica. Najveći trenutak ovog perioda desio se 1974. godine kada je švedski sastav ABBA pobijedio s pjesmom Waterloo. Bila je to odskočna daska za njihovu svjetsku karijeru, a Evroviziji je donijela status inkubatora za velike talente.

Drugi važan pobjednik tog perioda bio je Johnny Logan iz Irske, koji će kasnije postati jedini izvođač koji je dvaput pobijedio kao pjevač, a treći put kao kompozitor.

1980-e: POLITIKA I STIL

Ove godine su donijele više eksperimentisanja s žanrovima, a scenografija i koreografija postajale su sve važniji aspekti nastupa. Takođe, Evrovizija je sve češće bila prostor za izražavanje identiteta i političkih poruka – iako je to formalno zabranjeno pravilima.

1990-e: EKSPANZIJA NA ISTOK

Raspadom Sovjetskog Saveza, Jugoslavije i Čehoslovačke, Evrovizija doživljava ogroman rast. Novi učesnici sa istoka Evrope donose svježinu, drugačije melodije i kulturni kolorit.

godine se dešava još jedan istorijski trenutak — Dana International, transrodna pjevačica iz Izraela, pobjeđuje sa pjesmom Diva, što je izazvalo burne reakcije, ali i postavilo Evroviziju kao takmičenje koje podržava inkluzivnost i različitosti.

2000-e: UVOĐENJE POLUFINALA I PROMJENA PRAVILA

Zbog velikog broja zemalja koje žele da učestvuju, 2004. godine uvedeno je polufinalno veče, a kasnije i drugo polufinale. Takođe, pojačan je sistem glasanja — kombinacija žirija i televotinga.

U tom periodu su pobjeđivale pjesme koje su se drastično razlikovale — od finskog heavy metal benda Lordi (2006) sa pjesmom Hard Rock Hallelujah, do ruskog izvođača Dime Bilana, koji je osvojio Evroviziju 2008. godine.

SISTEM GLASANJA: IGRA BODOVA

Svaka zemlja dodjeljuje bodove od 1 do 12 za svojih deset omiljenih pjesama. Od 2016. godine, glasovi publike i žirija se sabiraju odvojeno, što često dovodi do napetih obrta u samom finalu.

Glasanje je vremenom postalo svojevrstan spektakl sam po sebi, ali i tema za kritiku: mnogi optužuju “komšijsko glasanje”, tj. da zemlje daju bodove susjedima bez obzira na kvalitet pjesme.

EVROVIZIJA I POLITIKA

Iako pravila zabranjuju političke poruke, realnost je drugačija. Evrovizija je više puta bila političko bojno polje u svjetlucavim kostimima:

• 2009: Spor Rusije i Gruzije oko rata u Južnoj Osetiji doveo je do zabrane gruzijske pjesme.

• 2016: Ukrajina pobjeđuje s pjesmom 1944, pjesmom o deportaciji Tatara iz Krima.

• 2022: Rusija je isključena iz takmičenja zbog invazije na Ukrajinu.

• Kontroverze oko zastava Kosova, Palestine, i simbolike u kostimima i nastupima često prate takmičenje.

• • ABBA (Švedska, 1974) – Waterloo

  • Céline Dion (Švicarska, 1988) – Ne partez pas sans moi

  • Lordi (Finska, 2006) – Hard Rock Hallelujah

  • Alexander Rybak (Norveška, 2009) – Fairytale

  • Loreen (Švedska, 2012 i 2023) – Euphoria i Tattoo

  • Conchita Wurst (Austrija, 2014) – Rise Like a Phoenix

    NAJZNAČAJNIJI POBJEDNICI I NASTUPI

    Evo nekoliko izvođača i trenutaka koji su oblikovali istoriju Evrovizije:

    JUGOSLAVIJA I ZEMLJE NASLJEDNICE NA EVROVIZIJI

  Jugoslavija je prvi put učestvovala 1961. godine, a pobjedu je odnijela samo jednom – 1989. godine, kada je Riva pobijedila sa pjesmom Rock Me. Takmičenje naredne godine održano je u Zagrebu.

  Nakon raspada SFRJ, svaka nova država je krenula svojim putem. Srbija je briljirala već pri prvom samostalnom nastupu 2007. kada je Marija Šerifović donijela pobjedu pjesmom Molitva. Bosna i Hercegovina, Hrvatska, Crna Gora i Sjeverna Makedonija imale su značajne uspjehe i upečatljive nastupe, iako još bez osvojenog prvog mjesta.

  SAVREMENI IZAZOVI I PRILAGODBE

  Evrovizija se vremenom prilagodila digitalnom dobu. Uvedena su online glasanja, YouTube prenosi, TikTok sadržaji, i sve veća interaktivnost s publikom.

  Pitanja o muzičkom kvalitetu, autentičnosti i prevelikoj produkciji postala su česte teme rasprave. Ipak, takmičenje je opstalo – jer je postalo mnogo više od borbe za prvo mjesto.